Jest inny, nie rozumie ironii i aluzji ale jest wybitnie inteligentny: dokonuje w pamięci skomplikowanych obliczeń, zna daty wszystkich historycznych bitew, mówi dziwnie, jakby starannie dobierał każde słowo, a zdaje się nie rozumieć tego, co się do niego mówi - to trafny opis osoby z zespołem Aspergera, dla wielu dziwaka, dla innych człowieka o niezwykle ciekawym, nieco tajemniczym wnętrzu.
Co to jest zespół Aspergera?
Skąd pochodzi nazwa zespołu Aspergera? Otrzymał on nazwę po austriackim psychiatrze, Hansie Aspergerze, którzy opisał to schorzenie po raz pierwszy w 1944 roku. Jego angielska nazwa brzmi: Asperger’s Syndrome, w skrócie AS. Zespół Aspergera to całościowe zaburzenie rozwojowe ze spektrum autyzmu, obejmujące upośledzenie funkcji społecznych i emocjonalnych bez jednoczesnego opóźnienia intelektualnego. Co więcej, dzieci z zespołem Aspergera są często bardzo inteligentne. Skąd bierze się to zaburzenie, jak się objawia i czy można je leczyć?
Przyczyny zespołu Aspergera
Skąd bierze się zespół Aspergera? Czy można się jakoś przed nim uchronić? Wśród przycyzn wymienić można uszkodzenia neurologiczne (w tym MPD: mózgowe porażenie dziecięce), zwykle jednak nieznanego pochodzenia. Ponadto, zespół Aspergera może być spowodowany przez czynniki genetyczne, w tym mutacje genowe, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, toksoplazmoza u matki w ciąży, uszkodzenia okołoporodowe, np. na skutek porodu z komplikacjami oraz czynniki rodzinne, w tym wiek ojca: im starszy ojciec, tym większe ryzyko urodzenia dziecka z AS. Nie ma dowodów naukowych na powiazanie autyzmu i zespołu Aspergera ze stosowaniem szczepionek u dzieci.
Objawy zespołu Aspergera
Jak objawia się zespół Aspergera? Jakie objawy powinny wzbudzić naszą czujność i jak funkcjonuje osoba ze zdiagnozowanym już AS?
Pierwsze symptomy - jak ich nie przeoczyć?
Co powinno nas zaniepokoić w zachowaniu dziecka i skierować nasze myślenie w kierunku zespołu Aspergera? Zwykle pierwsze objawy może zaobserwować dość wcześnie, między 3 a 6-8 rokiem życia. Naszą uwagę powinien zwrócić fakt, że nasze dziecko:
- mało mówi, nie mówi w ogóle, wypowiada się w sposób bardzo niezrozumiały, używa sobie tylko znanych słów, mimo iż wcześniej mowa rozwijała się prawidłowo;
- jest zainteresowane wąską, dziwną dziedziną wiedzy, jak na dziecko, np. interesuje się historią Chin, chemią, zaawansowaną matematyką;
- jest wybitnie inteligentne, jak na swój wiek ale jego wiedza jest wybiórcza;
- ma trudności z nawiązywaniem kontaktów z innymi, ma niewielu przyjaciół, widoczne są trudności w relacjach z dziećmi, dziecko wydaje się być nierozumiane przez rówieśników;
- nie wykazuje empatii, np. nie rozumie, że uderzony przez niego kolega cierpi lub nie wolno rzucać w kota kamieniem, gdyż można wyrządzić mu krzywdę - warunkiem jest to, że w tym wieku powinno być taką wiedzę posiadać, w stanie to zrobić jest dziecko powyżej 6 roku życia;
- bywa niezdarne, jego ruchy są mało skoordynowane;
- ma doskonałą pamięć, zapamiętuje np. rozkład jazdy pociągów;
- bawi się w specyficzny sposób, np. układa klocki według kolorów czy wielkości, wszystko układa w określonym porządku.
Jak zachowuje się osoba z AS?
Jak zachowuje się osoba ze zdiagnozowanym zespołem Aspergera? Jakie zachowania mogą świadczyć o tym, że nowo poznany człowiek cierpi na to zaburzenie? Mogą to być takie objawy, jak to, że:
- nie potrafi nazywać i odczytywać emocji swoich oraz innych osób;
- ma trudności z nawiązywaniem kontaktów z innymi, prowadzeniem rozmowy, braniem udziału w dyskusji;
- nie rozumie aluzji, metafor, ironii, zabaw słownych, wszystko bierze dosłownie;
- brakuje mu taktu i empatii, np. gdy obok stoi osoba przy kości powie na głos: "Ale ona jest gruba!";
- rzadko gestykuluje, ma słabą mimikę twarzy;
- nie potrafi wytworzyć więzi emocjonalnej z drugim człowiekiem;
- jest drażliwy, bywa impulsywny i wybuchowy: wpada w złość z byle powodu;
- lubi to, co znane, przerażają go nowości, źle reaguje na zmiany, np. przeprowadzkę czy zmianę szkoły;
- zachowuje się rutynowo, np. układa książki zawsze dokładnie w tej samej kolejności: może dodatkowo cierpieć na OCD, czyli zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (zwane dawniej nerwicą natręctw);
- ma wąskie i dość specyficzne, czasem dziwaczne zainteresowania, np. interesuje go fizyka kwantowa;
- bywa wybitnie inteligentny, np. uczy się na pamięć nazw księżyców wszystkich planet lub łacińskich nazw leków, itp.;
- może wykazywać nadwrażliwość na bodźce, np. hałas, silne światło;
- może bywać agresywny.
Zespół Aspergera a autyzm
W wielu przypadkach prowadzi się diagnozę różnicową zespołu Aspergera i autyzmu, co oznacza, że podczas prowadzenia diagnozy jednego zaburzenia, wyklucza się drugie. Nie da się ukryć, że oba zaburzenia mają podobną etiologię i objawy, jednak coś je różni. Podobieństwa między autyzmem a zespołem Aspergera obejmują: problemy w nawiązywaniu relacji społecznych, problemy z komunikowaniem się z innymi, a także sztywne działanie i myślenie, rutynowe, powtarzalne zachowania. Różnice między autyzmem a zespołem Aspergera obejmują to, że objawy zespołu Aspergera zwykle występują później, u osób z AS zwykle na początku mowa rozwija się prawidłowo i zazwyczaj nie ma w ich przypadku mowy o niepełnosprawności intelektualnej.
Zespół Sawanta: mali geniusze
Z zespołem Aspergera wiąże się również pojęcie zespołu Sawanta. Obejmuje ono ludzi z autyzmem lub zespołem Aspergera, który obdarzeni są wyjątkowymi zdolnościami, np. doskonałą pamięcią lub umiejętnością dokonywania skomplikowanych obliczeń w pamięci. Dzieci z zespołem sawanta określa się mianem małych geniuszy. U sawantów bardzo aktywna jest prawa półkula mózgu, może tak zdarzyć się na skutek uszkodzenia lewej półkuli.
Ciekawie motyw ten ukazany został w firmie "Rain Man" z 1988 roku, którego bohaterem jest chory na autyzm i zespół sawanta, Raymond. Nad chorym opiekę sprawuje jego młodszy brat, Charlie, który każdego dnia przekonuje się jak trudne ale jednocześnie niezwykłe jest codzienne życie z chorym na autyzm.
Diagnozowaniem zespołu Aspergera zajmuje się zespół specjalistów. Najpierw dziecko zostaje poddane diagnozie psychologiczno-pedagogicznej, jako wstępnej ocenie jego funkcjonowania. Następnie odbywa się konsultacja psychiatryczna, dziecko jest diagnozowane przez specjalistów z zakresu autyzmu i zespołu Aspergera, w wielu wypadkach niezbędne jest wykonania dodatkowych analiz, w tym badań lekarskich: wskazana może być konsultacja neurologiczna.
Dziecko z zespołem Aspergera w szkole
Każde dziecko z zespołem Aspergera powinno posiadać orzeczenie do kształcenia specjalnego z uwagi na zespół Aspergera. Taki dokument wydaje poradnia psychologiczno-pedagogiczna i zwykle jest on odnawiany na każdym etapie edukacji (w szkole podstawowej, średniej i kolejnej, jaką wybierze dziecko). Dziecku na tej podstawie przysługują dodatkowe godziny rewalidacyjne.
W jakiej szkole może uczyć się dziecko z AS? Praktycznie w każdej, od specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych, szkół z klasami integracyjnymi po tradycyjne szkoły ogólnodostępne. Dziecko z zespołem Aspergera w "normalnej" klasie dziwi coraz mniej osób. Dzieci te są nieco spokojniejsze niż autystycy, zespołowi Aspergera rzadko towarzyszą dodatkowe schorzenia, możliwe jest więc wdrożenie edukacji w systemie klasowo-lekcyjnym. Wskazane jest jednak korzystanie ze wsparcia nauczyciela wspomagającego, który zareaguje w przypadku ewentualnych trudności dziecka z AS.
Dorosła osoba chora na AS: szanse na rynku pracy
A co z dorosłymi osobami z AS? Gdzie mogą znaleźć zatrudnienie? Nic nie stoi na przeszkodzie, aby po ukończeniu szkoły zdały maturę i poszły na studia. Mogą również skorzystać z oferty kursów i szkoleń, pracować w zakładzie aktywności zawodowej czy zakładzie pracy chronionej. Mogą również podjąć całkiem "normalną" pracę.
Jaka powinna być praca dla osoby z AS? Przede wszystkim powinna przebiegać według określonego planu oraz mieć jasno zdefiniowany punt końcowy, np. praca na produkcji. Należy unikać zawodów, związanych z angażowaniem pamięci krótkotrwałej, np. zawód sprzedawcy, recepcjonisty, kelnerki czy kucharza. Osoba z zespołem
Aspergera sprawdzi się na takich stanowiskach, jak:
Informatyk, programista
spokojna praca, pozbawiona stresu, osoba z AS może pracować we własnym tempie, według własnoręcznie opracowanego planu;
Specjalista ds. reklamy, copywriter
Osoba z AS jest kreatywna, ma ciekawe, często niestandardowe pomysły;
Pracownik produkcji
Jak wspomniano wcześniej, taka powtarzalna i prosta praca będzie dla niego zrozumiała;
Mechanik
Osoba z AS obdarzona jest dobrą wyobraźnią przestrzenną, bez trudu przychodzi im wyobrażenie sobie jak działa dany sprzęt i co zrobić, aby go naprawić.
Warto pomyśleć również o pracy jako:
- fotograf,
- stolarz,
- księgowy,
- bibliotekarz,
- pracownik biura,
- obsługujący stale te same urządzenia.
Można zastanowić się także nad pracą w ogrodnictwie, firmie sprzątającej, sortowni przesyłek, magazynie.
Jak leczy się zespół Aspergera?
Zespól Aspergera nie jest chorobą, a całościowym zaburzeniem rozwoju. Nie da się go - podobnie jak autyzmu - wyleczyć, ale możliwe, a nawet wskazane jest prowadzenie profesjonalnej terapii. Obejmować powinna ona całą rodzinę osoby z AS. Jakie metody terapii są polecane? Przede wszystkim korzysta się z podejścia poznawczo-behawioralnego, czyli spotkań z psychologiem w czasie których omawia się emocje, uczy się nazywania ich, poprawnego okazywania. Doskonale sprawdza się również terapia kognitywna, opata na wytworzeniu dobrej relacji z terapeutą, który staje się przewodnikiem osoby z AS. Wprowadza się także elementy SI, czyli terapii integracji sensorycznej: mającej na celu poprawne analizowanie bodźców, jakie do nas docierają. U dzieci i młodzieży przeprowadza się również trening umiejętności społecznych. W przypadku AS rzadko wdraża się farmakoterapię, w skrajnych przypadkach zapisuje się łagodne leki uspokajające.
Komentarze