Moje dziecko dorasta - z pewnością wielu rodziców chce jak najbardziej odwlec w czasie moment, kiedy wypowie te słowa. Wiek nastoletni kojarzy się nam bowiem z buntem, oporem, pyskowaniem i szeregiem problemów, jakie spadają na nasze głowy… warto wiedzieć, że wiele problemów mają sami nastolatkowie i wynikają one ze specyfiki rozwoju w tym czasie: w okresie przechodzenia z dzieciństwa w dorosłość.
Czym jest adolescencja? - Charakterystyka wieku dorastania
Okres dorastania, w terminologii psychologicznej zwany adolescencją, to czas pomiędzy dzieciństwem a dorosłością, czyli od mniej więcej od 11 do 20 roku życia. Wyróżniamy adolescencję wczesną, od 11 do około 15 roku życia oraz późną, od 16 do 20 roku życia. Każda z nich cechuje się występowaniem dynamicznych zmian fizycznych, fizjologicznych, psychicznych oraz emocjonalnych. Wpływają one na przeżywanie przez młodych ludzi wielu dylematów oraz problemów, z jakimi przychodzi im się zmagać.
Przyczyny problemów współczesnych nastolatków
Zmiany fizyczne i fizjologiczne
Cały okres adolescencji to zmiany w wyglądzie fizycznym oraz fizjologii. Ciało dziewczynek przygotowuje się do bycia kobietą: córkom zaczynają rosnąc piersi, pojawia się owłosienie łonowe oraz oczywiście pierwsza miesiączka. Dziewczynki mogą uskarżać się na bóle brzucha oraz nudności, co wynika ze zmian fizjologicznych. Bardzo istotne jest w tym czasie położenie nacisku na higienę osobistą.
Co w tej sferze może być problemem? Z pewnością niechęć do zmian. Rosnące piersi oraz owłosienie, pojawienie się miesiączki, mutacja… Zmiany mogą być dla wielu nastolatków kłopotliwe, zwłaszcza, że ciało zmienia się praktycznie już na zawsze. Dziewczyny cieszą się, że ich sylwetka nabiera typowo kobiecych krągłości ale co, gdy piersi są za małe, biodra za szerokie, a wcięcia w talii brak? Może pojawić się brak akceptacji własnego ciała, który z kolei prowadzi do obniżenia pewności siebie. Podobnie kwestia wygląda w przypadku chłopców. Zaczynają zmieniać się w mężczyzn ale nie wszyscy tak samo. Młodzi panowie zwracają uwagę na muskulaturę, a co, gdy jej nie ma? Pozostaje wtedy siłownia oraz uprawianie sportu, aby wyrzeźbić mięśnie i poznać dziewczynę swoich marzeń. Nie da się ukryć, że dla nastolatków wygląd fizyczny jest ogromnie ważny. Jest to związane również z zadaniem życiowym, jakim jest znalezienie partnera, jeśli jeszcze nie życiowego to seksualnego.
Bogate życie emocjonalne
Dynamiczne zmiany w aferze psychicznej, w tym emocjonalnej mają miejsce zwłaszcza w początkowym okresie adolescencji. Hormony powodują prawdziwą burzę emocjonalną w życiu młodego człowieka. Pojawia się chaos emocjonalny, a nastolatkowi przychodzi zmierzyć się z ważnym dylematem, pomiędzy chęcią bycia niezależnym a lękiem przed samodzielnością i odpowiedzialnością za swoje czyny.
Autorytetem w tym czasie staja się rówieśnicy, osoby dorosłe tracą na znaczeniu. Bardzo istotnym problemem może stać się odrzucenie rówieśnicze, czyli sytuacja, gdy naszego dziecka nie akceptują koleżanki i koledzy, co przyczynia się do stygmatyzowania oraz izolowania się od innych. Młody człowiek czuje się bezwartościowy, gorszy, szuka winy w sobie i najbliższym otoczeniu, w tym rodzinie.
Nastolatek zaczyna poszukiwać siebie, swojej tożsamości, przez co pojawiają się liczne eksperymenty, dotyczące własnego wyglądu, stylu, zainteresowań. Może to skutkować niestety próbowaniem tego, co jest zabronione, a dokładniej używek. Młodzież paląca papierosy czy pijąca alkohol nikogo już nazbyt nie szokuje ale młodzi ludzie sięgają również po dopalacze czy narkotyki. Używanie tych substancji może skończyć się tragicznie. Dlaczego nastolatki sięgają po używki?
Powodów jest co najmniej kilka:
- ciekawość i chęć spróbowania czegoś nowego;
- nuda, brak zajęcia;
- chęć zaimponowania znajomym;
- dopasowanie się do grupy, np. ponieważ koledzy też tak robią;
- zagłuszenie innych problemów, np. w szkole czy z sympatią;
- poprawa nastroju;
- chęć zabawy i zapewniania sobie przyjemnych doznań, np. na imprezie;
- zrobienie "na złość", oznaka buntu.
Jednorazowe zapalenie papierosa czy wypicie piwa po kryjomu z kolegami nikogo nie dziwi. Znacznie gorzej jednak, gdy nastolatek czyni z używek środek rozwiązywania problemów czy zaczyna z nich korzystać regularnie. Z tak młodym wieku również można się uzależnić i to o wiele szybciej. I o wiele trudniej wyjść z nałogu.
Pierwsza miłość, pierwsze rozstanie
Nie da się ukryć, że adolescencja to czas pierwszych miłości, pocałunków, pierwszego seksu ale i… pierwszych rozczarowań, rozstań i dramatów emocjonalnych. Nastolatek zakochuje się po raz pierwszy w wieku około 12 lat, to tak zwana młodzieńcza miłość. Nieradko jednak kończy się ona rozczarowaniem, co ma ogromne znaczenie dla stanu emocjonalnego nastolatka. Młodzi ludzie są w tym czasie bardzo krytyczni, silnie przeżywają emocje.
Głównym problemem emocjonalnym nastolatków jest zawód miłosny, który urasta w ich życiu do rangi dramatu. Rodzice zwykle bagatelizują sprawę i kończą rozmowę lakonicznym: "Jeszcze nie raz się zakochasz". Nastolatek nie widzi tego w ten sposób. Dla niego pierwsza miłość jest niezwykle istotna i niepowodzenie w tej kwestii może skutkować wieloma negatywnymi konsekwencjami, w tym obniżonym nastrojem, zaburzeniami apetytu i snu, spadkiem pewności siebie oraz obniżeniem samooceny.
Dylematy natury seksualnej
Adolescencja to także czas inicjacji seksualnej. W tym czasie większość nastolatków decyduje się na swój „pierwszy raz”. Przygotowanie do życia partnerskiego oraz rozpoczęcia współżycia ma miejsce dopiero około 15-16 roku życia, kiedy uspokaja się wewnętrzny chaos w głowie nastolatka, klarować się zaczynają plany na przyszłość i przypisuje się większe znaczenie zdobywaniu wiedzy. Młody człowiek zaczyna interesować się seksem ale bardziej rozsądnie: czyta na temat antykoncepcji, ciąży, chorób wenerycznych. Zwiększone zainteresowanie tą tematyką wynika z informacji, jakie wysyła nastolatkowi jego ciała. Wzmaga się popęd seksualny, może pojawić się masturbacja, zarówno dziewczyn, jak i chłopców. Wielu młodych ludzi uważa takie zachowania za co wstydliwego, złego, wręcz niemoralnego, czego należy się wstydzić.
Głównym problemem nastolatków w tej sferze jest nie tyle trudność w znalezieniu partnera seksualnego, ile brak edukacji seksualnej, co pozwoliłoby na satysfakcjonujące rozpoczęcie współżycia. Ma to związek zarówno z niewielką wiedzą na temat antykoncepcji, nieprawdziwe informacje na temat masturbacji czy brak wiedzy na temat budowy własnych narządów płciowych. Organizowane w szkołach lekcje wychowania do życia w rodzinie zwykle nie wyczerpują tematyki. Młodzież wstydzi się pytać o nurtujące rzeczy nauczycieli oraz obawia się reakcji kolegów i koleżanek. Podobnie kwestia ma się w przypadku dyskusji z rodzicami. Nastolatek źródłem wiedzy na temat seksu czyni więc internet, co nie zawsze pozwala na posiadania wiarygodnych i rzetelnych informacji.
Dylematy religijne
Młodzież zaczyna interesować się tym, co się wokół niej dzieje w sposób bardziej refleksyjny. Młodzi ludzie nie tylko przyjmują to, co słyszą ale zaczynają się nam tym zastanawiać. Jest tak w przypadku kwestii religijnych. Nastolatek zaczyna bardziej krytycznie patrzeć na naukę kościoła, na specyfikę mszy świętej oraz słowa księży. Z jednej strony może to skutkować zwróceniem się w stronę religii i szukanie we wierze ukojenia. Młodzież chętnie wstępuje do towarzystw misjonarskich, wybiera się na pielgrzymki, zgłębia tajemnice wiary. Z drugiej jednak, może objawić się to odsunięciem od kościoła, negowaniem jego zasad i nauk orz poszukiwaniem alternatyw, również w innych wiarach. W wieku nastoletnim przyjmuje się sakrament bierzmowania, czyli przekazania Ducha Świętego pod postacią namaszczenia krzyżem. Udzielenie sakramentu poprzedza regularne uczęszczanie na nauki. Wiele osób z chęcią udaje się na nie, a inni lekceważą obowiązek i świadomie decydują się na zrezygnowanie z sakramentu.
Problemem, z jakim przychodzi się zmagać młodym ludziom w kwestii religii jest brak edukacji religijnej, czyli wiele pytań i niewiele osób, którą chcą na nie odpowiedzieć. Nastolatek nie chce dyskutować z katechetą, gdyż to w jego opinii jedynie nauczyciel, obawia się pójść do kościoła i wypytać księdza o nurtujące go kwestie.
"Problematyczne życie nastolatka"
Jak widzimy, niełatwo być nastolatkiem. Zachowanie nastoletnich dzieci nie zawsze więc jest podyktowane ich charakterem ale zwykle zmianami, jakie zachodzą w ich ciele i umyśle. Pamiętajmy, że każdy z nas był kiedyś nastolatkiem, dziewczyny przeżywały pierwsze miesiączki, kupowanie pierwszego biustonosza, a chłopcy zmianę głosu oraz pierwszego "kosza" od dziewczyny.
Pamiętajmy, że jedne zmiany wpływają na drugie, np. zmiany fizyczne powodują wzrost poczucia prywatności, co skutkuje zwiększona potrzebą intymności u nastolatka. Naszym zadaniem, jako rodziców, jest pozostawanie elastycznym, czyli okazywanie zrozumienia dla problemów nastoletnich dzieci oraz służenie radą, pomocą i wsparciem.
Problemy nastolatków - porady dla rodziców
- Nie bagatelizuj problemów dziecka: mogą Ci się wydawać śmieszne ale dla niego są niezmiernie ważne!
- Zauważaj zmiany w życiu dziecka i reaguj na nie, np. "Widzę, że zaczęłaś się malować. Jeśli chcesz, wypróbujemy wszystkie kosmetyki jakie mamy w domu wieczorem, zrobimy sobie modne makijaże".
- Rozmawiaj z dzieckiem, spędzaj z nim czas, interesuj się jego życiem.
- Opowiadaj dziecku, jak Ty radziłaś/radziłeś sobie z podobnymi problemami, uświadamiaj, że przechodziłaś/przechodziłeś przez to samo.
- Gdy czujesz, że z dzieckiem dzieje się coś złego, szukaj pomocy u specjalistów!
Autor: Monika Muzolf, psycholog
Komentarze