W polskim systemie edukacyjnym naukę w szkole podstawowej, w klasie I rozpoczynają dzieci, które w roku kalendarzowym, w którym przypada dzień 1 września nowego roku szkolnego kończą 7 lat. W niektórych przypadkach jednak z różnych przyczyn dziecko nie jest gotowe do podjęcia obowiązku szkolnego. Wyjściem z tej sytuacji jest odroczenie obowiązku szkolnego pociechy, aby mogła ponownie, kolejny rok szkolny chodzić do klasy "0". Kogo obejmuje odroczenie i jak się o nie starać? Odpowiedzi w dalszej części artykułu.
Czym i dla kogo jest odroczenie obowiązku szkolnego?
Odroczeniem obowiązku szkolnego nazywamy ponowne uczęszczanie dziecka do klasy "0" pomimo osiągnięcia wieku, pozwalającego na pójście do I klasy. Jest to możliwe na podstawie stosownej opinii z poradni psychologiczno-pedagogicznej. Podstawą do wydania takowego dokumentu jest przeprowadzenie badania psychologiczno-pedagogicznego oraz określenie poziomu dojrzałości, tj. gotowości szkolnej, czyli gotowości naszego dziecka do podołania obowiązkom pierwszoklasisty. Jakie dzieci mogą zostać odroczone? Wśród przyczyn wymienia się brak odpowiedniej dojrzałości poznawczej, w tym niższe niż przeciętne możliwości intelektualne, np. niepełnosprawność intelektualną, wady rozwojowe i choroby wrodzone, w tym genetyczne, poważną wadę wymowy, choroby przewlekłe, takie jak cukrzyca, wady serca czy inne tego typu schorzenia, niepełnosprawność fizyczną czy poważaną wadę wzorku lub słuchu. Przyczyną odroczenia dziecka może być również brak odpowiedniej dojrzałości społecznej i emocjonalnej, w tym trudności z kontrolowaniem emocji, silny lęk separacyjny (lęk przed rozstaniem z rodzicami), trudności z przyswajaniem i respektowaniem norm społecznych i inne. Ważnym aspektem dojrzałości jest także umiejętność koncentrowania uwagi na wykonywanych zadaniach oraz skupianie uwagi, które jest niezbędne w czasie nauki szkolnej. Dziecko gotowe do nauki w klasie I powinno również nie mieć problemów z praca stolikową przez około 45 minut, czyli tyle, ile trwa lekcja szkolna.
Jak odroczyć dziecko od obowiązku szkolnego?
Odroczenie dziecka od obowiązku szkolnego możliwe jest po przedstawieniu w szkole opinii, dotyczącej odroczenia, wydanej przez rejonową lub prywatną poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Dziecko poddawane jest badaniu gotowości szkolnej, obejmującemu część psychologiczną (badanie poziomu funkcjonowania poznawczego oraz obserwację poziomu rozwoju emocjonalnego), pedagogiczną (badanie poziomu opanowania umiejętności szkolnych) oraz może być poszerzone o część logopedyczną. W niektórych przypadkach specjaliści mogą poprosić rodzica o wykonanie dodatkowych badań, w tym udania się na konsultację okulistyczną, laryngologiczną czy neurologiczną.
Wizyta w poradni psychologicznej krok po kroku
Wielu rodziców ale i dzieci obawia się wizyty w poradni psychologicznej i badania gotowości szkolnej. Zupełnie niepotrzebnie, aczkolwiek niepewność ta wynikać może z niewiedzy na temat tego, co czeka nas i dziecko. Badanie gotowości szkolnej odbywa się zwykle w trakcie jednego spotkania, które trwa 2-3 godziny. Na badanie dziecko zgłasza się z rodzicem lub opiekunem. Do badania nie trzeba się specjalnie przygotowywać, najlepiej jednak zadbać o to, by dziecko było zdrowe, wyspane i w dobrym humorze. Warto zabrać ze sobą opinię wychowawcy z klasy "0" oraz ewentualne wyniki badań specjalistycznych dziecka, np. informację o posiadanej wadzie wzroku (dziecko bezwzględnie musi być wtedy na badaniu w okularach). Jeśli maluch przyjmuje jakieś leki na stałe, również musi je przyjąć przed badaniem.
Spotkanie zaczyna się od przeprowadzenia wywiadu z rodzicem, czyni to psycholog lub pedagog albo oboje specjalistów. Dotyczy on aktualnej sytuacji szkolnej dziecka, jego postępów, trudności ale i należy pozyskać informacje na temat przebiegu ciąży, rozwoju dziecka w pierwszych latach życia (nierzadko pojawia się pytanie o osiągnięcia rozwojowe, czyli czas, gdy dziecko zaczęło chodzić czy mówić) oraz jego aktualnej sytuacji zdrowotnej. Specjaliści chcą pozyskać również dane na temat rodziny: jej struktury, sytuacji zawodowej rodziców, atmosfery domowej oraz warunków lokalowych dziecka. Istotne są informacje na temat jego funkcjonowania w klasie "0", zarówno od strony opanowania umiejętności szkolnych, jak i funkcjonowania społeczno-emocjonalnego, tj. funkcjonowanie w grupie, zawieranie znajomości, respektowanie norm społecznych, słuchanie poleceń i wykonywanie ich. Specjalista może zapytać również o problemy wychowawcze z dzieckiem oraz o to, w jaki sposób spędza wolny czas, o jego zainteresowania i ulubione czynności.
Następnie przystępuje się do rzeczywistego badania, dziecko powinni przebywać sam na sam z badającym, aczkolwiek przy oporze małego klienta możliwe jest przeprowadzenie badania w towarzystwie jednego opiekuna.
Badanie składa się z dwóch części: psychologicznej oraz pedagogicznej, ich kolejność nie ma znaczenia.
Cześć psychologiczna obejmuje przeprowadzenie testów, mających na celu ocenę poziomu intelektualnego dziecka, w tym jego poziomu inteligencji. Testy te mierzą umiejętności werbalne, w tym zdolność wypowiadania się, poziom wiedzy ogólnej oraz procesy myślowe. Mierzą również umiejętności wykonawcze, w tym zdolność analizy i syntezy wzrokowej (np. mierzoną poprzez układanie puzzli czy klocków) oraz sprawność grafomotoryczną, w tym kreślenie kształtów literopodobnych.
Z kolei część pedagogiczna bada poziom opanowania umiejętności szkolnych, tj. percepcję słuchową: składanie i rozkładanie na sylaby i głoski, znajomość liter, poziom umiejętności matematycznych. Dziecko może być poproszone również o narysowanie czegoś, napisanie swojego imienia. Badanie może być wzbogacone o diagnozę logopedyczną, zwłaszcza, gdy u dziecka występuje wada wymowy. Po badaniu ma miejsce przekazanie diagnozy rodzicom. Następnie specjaliści mają 30 dni na sporządzenie opinii na piśmie oraz dostarczenie ich do rodziców dziecka w dwóch egzemplarzach. Jeden z nich rodzice dostarczają do szkoły, drugi jest kopią dla nich. W opinii znajduje się opis diagnozy po przeprowadzonych badaniach, stanowisko poradni z jego uzasadnieniem oraz zalecenia do pracy, zarówno dla nauczycieli, jak i rodziców.
Gotowość szkolna - pytania i odpowiedzi
Kiedy zgłosić dziecko na badanie gotowości szkolnej?
Przeprowadzenie badania gotowości szkolnej jest zalecane uczniom klas "0" pod koniec roku szkolnego, w którym dziecko realizuje obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne, czyli tak zwaną zerówkę. Najlepiej zgłosić dziecko na badanie pod koniec kwietnia lub w maju, zależnie od terminów danej poradni badanie odbyć się powinno w ciągu miesiąca od zgłoszenia pociechy.
Moje dziecko nie osiągnęło gotowości szkolnej. Co robić?
Jeśli opinia z poradni stwierdza, że Twoja pociecha nie osiągnęła poziomu dojrzałości szkolnej, który pozwalałby jej na osiąganie satysfakcjonujących wyników w klasie I, najprawdopodobniej opinia traktuje o odroczeniu dziecka. Spokojnie, nie oznacza to, że jesteś złym rodzicem lub Twoje dziecko rozwija się nieprawidłowo. W wielu przypadkach zdrowe i dobrze rozwijające się dzieci nie osiągają odpowiedniego poziomu dojrzałości szkolnej i wskazane jest ponowne uczęszczanie do klasy 0. Może być tak z powodu posiadanej wady wymowy czy niedojrzałości emocjonalnej. Nie traktuj tego jako porażki swojej, a tym bardziej Twojego dziecka. Ponowne uczęszczanie do klasy "0" sprawi, że Twoje dziecko za rok będzie startować z odpowiednimi do wymagań klasy I możliwościami, a Ty zyskasz pewność, że zrobiłaś/eś wszystko, aby Twoja pociecha cieszyła się rolą ucznia, a nie była ona jej zarzucona rok za wcześnie.
Nie chcę, aby dziecko powtarzało klasę "0", a nie osiągnęło dojrzałości, co dalej?
Oczywiście ostateczna decyzja należy do Ciebie, rodzica. Nawet, gdy rejonowa poradnia w opinii jednoznacznie twierdzi, że przebadane dziecko nie jest gotowe do podjęcia nauki w klasie 1, możesz zapisać je do szkoły podstawowej, by rozpoczęło edukację wraz z rówieśnikami. Pamiętaj jednak, aby wdrożyć w życie zalecenia z opinii z poradni, których zadaniem jest pomoc dziecku w niwelowaniu deficytów. Warto również zadbać, aby szkoła wdrożyła zajęcia pomocowe oraz zwróciła uwagę na ewentualne trudności dziecka już od pierwszego dnia nauki. W razie pojawienia się poważniejszych problemów, należy być w stałym kontakcie z nauczycielem.
Warto również prowadzić zajęcia w ramach dodatkowej, pomocy, w tym logopedycznej czy psychologicznej. Być może wdrożenie odpowiedniej pomocy sprawi, że dziecko szybko i sprawnie wyrówna zaległości i będzie funkcjonowało na zadowalającym poziomie. Jeśli jednak okaże się, że opinia z poradni trafnie oceniła możliwości dziecka i nie potrafi ono sprostać obowiązkom ucznia, możliwe jest przeprowadzenia badania kontrolnego oraz zasadne może okazać się pozostawienie dziecka na kolejny rok w klasie I lub II. Nie zaleca się pozostawiania dziecka w klasie III z uwagi na przystępowanie dzieci w tym wieku do I Komunii Świętej. Uczeń drugoroczny może czuć się niezręcznie, gdy jego koledzy i koleżanki będą przygotowywać się do przyjęcia sakramentu, który on już przyjął. W tym wypadku powtarzanie klasy może odczuć jako dotkliwą porażkę.
Moje dziecko nudzi się w zerówce, co robić?
Jeśli obserwujesz, że program klasy "0" jest dla Twojego dziecka zbyt prosty, Twoja pociecha sprawnie radzi sobie z zadaniami i szybko je kończy, również możesz zgłosić dziecko na badanie do poradni pp. Będzie to badanie dojrzałości ale wykonane w nieco innym celu. Dzieci zdolne, które posiadają wysoki potencjał intelektualny oraz szybko przyswajają materiał również mogą być objęte pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole ale tym razem nakierowaną na wykorzystywanie potencjału. Warto, aby takie dziecko, poza realizowaniem programu klasy "0", dostawało dodatkowe zadania, nawet znacznie wykraczające poza poziom nauki. Może czytać proste książeczki, liczyć trudniejsze zadania, dostawać dodatkowe kolorowanki i zadania do rozwiązania. Dzięki temu nie będzie się nudzić i przeszkadzać innym dzieciom, a rozwijać się i cieszyć zdobywaniem wiedzy.
Autor: Monika Muzolf, psycholog
Komentarze