Konfabulacja - przyczyny, objawy, terapia

Konfabulacja zwana jest w psychologii wspomnieniem rzekomym. Oznacza zastępowanie tego, czego nie pamiętamy czymś zmyślonym tak, aby historia była wiarygodna.

Co ciekawe, osoba, która ją stosuje jest przeświadczona, że te informacje są prawdziwe i właśnie one się wydarzyły.

Czym jest konfabulacja?

Konfabulacją nazywamy nieprawdziwe wspomnienia, czyli takie, które sobie wymyślamy ale czyniąc to zupełnie nieświadomie. W psychologii zjawisko to nazywa się wspomnieniem rzekomym: nie wydarzyło się ono ale wydaje się nam, że właśnie to przeżyliśmy. Konfabulacja jest zaliczana do paramnezji, czyli jakościowych zaburzeń pamięci. Pierwszy przypadek konfabulacji opisał rosyjski psychiatra, Wiktor Korsakow (od jego nazwiska pochodzi nazwa jednostki chorobowej: zespołu Korsakowa, będzie o nim jeszcze nowa). Konfabulacje dzieli się na sprowokowane, gdy osobie chorej zadaje się pytania i odpowiada ona z użyciem wspomnień rzekomych oraz spontaniczne, gdy osoba sama opowiada nieprawdziwe historie.

Przyczyny konfabulacji - konfabulacja jako objaw zaburzeń psychicznych

Konfabulacja w psychologii traktowana jest jako zaburzenie, nie jest więc stanem normalnym. W niektórych przypadkach nie da się jednoznacznie ustalić przyczyn jej występowania. Konfabulacja jest także objawem wielu zaburzeń psychicznych.

Diagnozuje się ją w przebiegu:

• schizofrenii, zwłaszcza jej cięższych form;
• choroby Alzheimera i Parkinsona;
• zespołu Korsakowa (jest następstwem choroby alkoholowej);
• zespołu Antona, gdy chory cierpi na poważne zaburzenia widzenia ale uparcie im zaprzecza i wydaje mu się, że widzi normalnie;
• zespołu Capgrasa: chory uważa, że osoby mu znane są swoimi sobowtórami;
• chorób, przebiegających na skutek uszkodzenia płata czołowego;
• anozognozji, czyli zaburzenia, które polega na niezdawaniu sobie sprawy z własnego stanu zdrowia, zwykle pojawia się przy paraliżu lewej strony ciała;
• zapalenia mózgu;
• krwotoku podpajęczynówkowego.

Może pojawić się także u osób w podeszłym wieku, zwykle u ludzi z demencją starczą.

Konfabulacja to wspomnienie rzekome, czyli zastępowanie luk w pamięci tym, co dana osoba wymyśliła

Jak objawia się konfabulacja?

Czy jest tożsama z kłamstwem? Nie, ponieważ osoba, która ją stosuje nie jest tego świadoma. Towarzyszy jej przeświadczenie, że to, co wymyśliła i czym uzupełniła luki we wspomnieniach jest prawdą i się wydarzyło. Zwykle bowiem wspomnienia rzekome są logiczne i racjonalne oraz doskonale pasują do całej historii.

Konfabulacja może dotyczyć całego wspomnienia, np. ktoś opowiada, że wyjechał na wakacje do Stanów Zjednoczonych, zwiedził Nowy Jork, podczas, gdy urlop spędził u rodziców na wsi ale też szczegółów, np. ktoś opowiada, że miał stłuczkę podczas podróży, a tak naprawdę dojechał szczęśliwie do celu. Zwykle osoba postronna, która nie zna danej historii, nie jest w stanie stwierdzić, czy to, co opowiada chory jest prawdą czy nie. Zdarzają się jednak sytuacje, gdy historia, którą opowiada chory nie mogła mieć miejsca, np. kobieta opowiada o tym, co robiła będąc w ciąży, mimo iż nie ma dziecka.

Diagnoza konfabulacji - konfabulacja a kłamstwo

Zdiagnozowanie konfabulacji nie jest łatwe, ponieważ mylona może być ona z kłamstwem oraz spotykana jest w wielu rodzajach schorzeń. Zwykle, dla jej zdiagnozowania, stosuje się szereg testów, które pomogą nam rozgraniczyć konfabulację od zwyczajnego kłamstwa czy nawet kłamstwa patologicznego, zwanego mitomanią. Sprawdza się tutaj doskonale test Deese’a, Roedigera i McDermott. Test jest niezwykle prosty i polega na wysłuchaniu przez osobę badaną nagrania. Słyszy ona listę słów, która opisuje jedno, które nie zostaje głośno wypowiedziane. Następnie proszona jest, aby powiedzieć, co to za słowo oraz wymienić wyrazy, jakie pojawiły się na liście. Jeśli wymieni je poprawnie, test jest zaliczony. Jeśli wymieni inne słowa i będzie przekonana, że pojawiły się one, możemy stwierdzić tendencję do konfabulacji. Warto poprzeć test również testem rozpoznawania, kiedy osobie badanej przedstawia się szereg ilustracji, które z nich pojawiają się kilkukrotnie. Badany ma wskazać, które obrazy już widział.

Terapia konfabulacji

Konfabulację leczy się zwykle poprzez eliminowanie jej przyczyn ale również poprzez leczenie schorzenia, które ją wywołuje. W przypadku schizofrenii, zespołu Parkinsona i choroby Alzheimera będzie to podawanie odpowiednich leków. Przy zespole Korsakowa sprawdzi się suplementacja witaminy B. W przypadku urazów i chorób mózgu niezbędne okazać się mogą zabiegi neurochirurgiczne.

Konfabulacja u dzieci - norma czy powód do zmartwienia?

Nie zapominajmy o tym, że ekspertami w zmyślaniu oraz dopowiadaniu ciekawych szczegółów do prawdziwych historii są… dzieci. Maluchy to prawdziwi eksperci w opowiadaniu zmyślonych historii. Nie czynią tego zwykle złośliwie, wynika to z ich nieumiejętności odróżnienia prawdy od kłamstwa. Jest to częste zwykle u małych dzieci, u których konfabulacja nie musi być powodem do zmartwienia. Gdy dziecko powiada o wspaniałej zabawie z nowym kolegą, np. Adasiem, podczas gdy nauczycielka mówi, że córka bawiła się sama, a w grupie nie ma Adasia… nie wpadajmy w panikę. Powodem może być bujna wyobraźnia dziecka oraz trudności w nawiązywaniu relacji z innymi i jednocześnie tęsknota za posiadaniem kolegów. Możemy pomóc dziecku, np. zorganizujemy przyjęcie urodzinowe, na które zaprosi kolegów z przedszkola, co pomoże w zacieśnieniu relacji.

Co robić, gdy konfabuluje starsze dziecko, np. syn opowiada o wycieczce, mówi, że kolega złamał nogę, ktoś się zgubił, część dzieci się zatruła, podczas gdy wiemy, że takie wydarzenia nie miały miejsca? Być może dziecko próbuje w ten sposób zwrócić na siebie uwagę. Warto wybrać się z pociechą do psychologa, gdy sytuacje takie będą się powtarzały. Jeśli specjalista zauważy coś niepokojącego, skieruje nas na dodatkowe badania, np. EEG czy konsultację psychiatryczną. Zwykle jednak konfabulacje dzieci i młodzieży mają charakter niegroźnego zmyślania, podyktowanego chęcią zaimponowania innym.