Mianem integracji sensorycznej określamy proces, dzięki któremu człowiek jest w stanie nie tylko dobierać bodźce, jakie płyną do niego z otoczenia ale i przetwarzać je oraz rozumieć. Jeśli tego nie potrafi, mówić możemy o zaburzeniach integracji sensorycznej, które wymagają specjalistycznej terapii.
Czym jest integracja sensoryczna?
Mianem integracji sensorycznej określamy proces, w ramach którego informacje płynące do naszego mózgu z ciała oraz środowiska zewnętrznego są organizowane oraz dobierana jest odpowiednia reakcja. Dla prawidłowego działania tego procesu niezbędne jest poprawne funkcjonowanie wszystkich zmysłów, w tym zmysłu wzroku, słuchu, smaku, zapachu, dotyku, czucia czy równowagi. Istotna jest także mowa oraz zdolność poruszania się, w tym koordynacja.
Gdy człowiek nie potrafi w prawidłowy sposób przetworzyć docierających do niego bodźców zmysłowych, mówić możemy o zaburzeniach integracji sensorycznej. Zwykle ujawniają się one już w okresie dzieciństwa. Dziecko w tym wypadku ma problemy z planowaniem działania oraz wykonaniem wielu czynności, np. chodzeniem, mową, opanowaniem procesu czytania, pisania, może być również zbyt ruchliwe lub też mieć problemy ze skupieniem się.
Jak objawiają się zaburzenia integracji sensorycznej?
Jak rozpoznać, że nasze dziecko może mieć problemy z integracją sensoryczną? Objawy zwykle są dość czytelne, co powinno zwrócić naszą uwagę?
- Opóźniony rozwój mowy - dziecko bardzo późno zaczęło mówić lub mowa nie pojawia się, sygnałem alarmowym może być również mowa bardzo zniekształcona bez symptomów typowo medycznych, w tym laryngologicznych i logopedycznych, np. dziecko jest zdrowe ale nie może się nauczyć mówić;
- Nadwrażliwość zmysłowa - dziecko jest nadwrażliwe na bodźce zmysłowe, np. na bodźce słuchowe, wzrokowe, np. dziecko nie lubi być myte, czesane, denerwuje je niewielka metka na koszulce, denerwuje się, gdy się ubrudzi, irytują je głośne lub piskliwe dźwięki, nie lubi hałasu, unika konkretnych czynności, np. malowania paluszkami lub jedzenia pokarmów o określonej konsystencji: nie reaguje adekwatnie do konkretnego wrażenia zmysłowego.
- Zbyt mała wrażliwość zmysłowa - dziecko nie reaguje na docierające do niego bodźce, nie interesuje się zabawkami, nie reaguje na dotyk lub wręcz przeciwnie: słucha bardzo głośno muzyki, ogląda telewizję z bliska, uderza w piłkę silniej niż powinno, itp.
- Nieadekwatny poziom aktywność ruchowej - dziecko jest albo bardzo ruchliwe albo wyjątkowo powolne, flegmatyczne.
- Problemy z organizowaniem swoich działań i planowaniem ich - dziecko nie potrafi zorganizować sobie zabawy i pracy, rozrzuca zabawki, nie umie ich złożyć, ułożyć puzzli, szybko się rozprasza, denerwuje, nie umie doprowadzić rozpoczętego działania do końca.
- Problemy z koordynacją ruchową - ruchy dziecka są mało precyzyjne, niezgrabne, ma problemy z utrzymaniem kredki, zapinaniem guzików, wiązaniem sznurowadeł, itp.
- Impulsywność i wybuchowość - dziecko jest nerwowe, łatwo je zdenerwować, zezłościć, szybko się frustruje, bywa nieposłuszne, ucieka opiekunom, nie słucha, co się do niego mówi, ma problemy z respektowaniem ogólnie przyjętych norm, np. zdarza mu się krzyczeć w kościele, uderzyć babcię, rzucić zabawką w zwierzę, itp.
Tego typu oznaki powinny skłonić nas do wizyty u specjalisty: psychologa dziecięcego, który w razie potrzeby skieruje nas do terapeuty integracji sensorycznej (SI) i zaleci odpowiednie postępowanie.
Zaburzenia integracji sensorycznej mogą współwystępować z wieloma innymi zaburzeniami, w tym u dzieci z:
- autyzmem i zespołem Aspergera;
- ADHD;
- dziecięcym porażeniem mózgowym;
- ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się, tj. dysleksją, dysgrafią, dysortografią;
- zespołem Downa i innymi schorzeniami genetycznymi i wadami wrodzonymi.
Kim jest i jak zostać terapeutą integracji sensorycznej?
Terapeuta integracji sensorycznej jest osobą, która poprzez odpowiednie wykształcenie i szkolenia uprawniona jest do prowadzenia specjalistycznej terapii SI. Zanim dziecko trafi do niego na terapię należy przeprowadzić odpowiednią diagnozę, zwykle dziecko diagnozowane jest psychologicznie oraz psychiatrycznie. W wielu wypadkach niezbędne są także przeprowadzenie konsultacji lekarskich, np. konsultacji okulistycznej, laryngologicznej czy neurologicznej.
Terapeutą integracji sensorycznej można zostać jedynie po ukończeniu odpowiedniego kursu, zwykle wymagane jest wyższe wykształcenie kierunkowe: pedagogiczne, psychologiczne lub pokrewne. Kandydat na terapeutę powinien być osobą cierpliwą, ciepłą, życzliwą, empatyczną, wrażliwą oraz serdeczną.
Gdzie korzystać z terapii SI?
Gdzie możemy skorzystać z profesjonalnej terapii integracji sensorycznej? Zwykle zajęcia tego typu oferują prywatne i publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, szkoły integracyjne (ale i wiele publicznych i prywatnych szkół), specjalistyczne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz prywatne gabinety terapeutyczne.
Jak wygląda gabinet terapii SI?
Gabinet terapii SI jest zwykle kolorowym i przyjaznym dla dzieci miejscem, gdzie znajduje się wiele pomocy terapeutycznych. Powinien być również bezpieczny dla małego pacjenta, jego opiekuna oraz terapeuty. Co znajduje się w gabinecie?
Zwykle na wyposażeniu są:
- stolik i krzesła;
- materace i wielkie, miękkie poduszki;
- piłki w różnych wielkościach, basen z piłeczkami;
- drabinki do wspinania się, miękkie liny do wspinaczki;
- hamaki, huśtawki;
- karuzela;
- sprzęt do delikatnego masażu;
- kładki i równoważnie;
- beczka terapeutyczna, tunel;
- deskorolka;
- panele dotykowe, wykonane z różnych materiałów;
- klocki piankowe i zwykłe;
- tablice manipulacyjne;
- ślizgawka;
- miękkie pufy;
- szereg gier terapeutycznych i edukacyjnych;
- przybory piśmiennicze, kartki;
- magnetofon, telewizor;
- książeczki edukacyjne;
- zabawki interaktywne;
- … oraz wiele innych.
Jak widać, gabinet można wyposażyć bardzo bogato. Oznacza to, że zajęcia z zakresu integracji sensorycznej przebiegają w sposób kompleksowy, angażując wiele zmysłów dziecka tak, jak jest to zaplanowane w zamyśle terapii. Jak wygląda terapia SI?
Terapia integracji sensorycznej: jak wygląda?
Terapia SI rozpoczyna się od spisania dokładnego programu zajęć z dzieckiem w zależności od zdiagnozowanych u dziecka problemów. Następnie działa się dokładnie według sporządzonego planu, wykonując z dzieckiem kolejne ćwiczenia. Jakie zadania dziecko może wykonywać w ramach terapii SI?
Może między innymi:
- wykonywać różnego typu prace plastyczne;
- uczestniczyć w zajęciach ruchowych, np. tańczyć, pokonywać tor przeszkód, wspinać się, bujać;
- wykonywać różne ćwiczenia gimnastyczne;
- układać puzzle, grać w gry;
- mieć wykonany masażyk;
Dziecko w ramach terapii SI może uczestniczyć w zajęciach indywidualnych lub/i grupowych.
Jak wspierać integrację sensoryczną dziecka? Przykłady ćwiczeń w domu
W domowym zaciszu oczywiście nie dysponujemy tak imponującym zapleczem pomocy terapeutycznych jak w specjalistycznych gabinetach terapii integracji sensorycznej. Jak więc możemy dodatkowo stymulować dziecko, gdy akurat nie mamy zajęć lub po prostu chcemy pobudzić stymulację zmysłów, choć maluch nie ma zaburzeń integracji sensorycznej? Pomysłów jest wiele. Warto rozpocząć już od najmłodszych lat.
Przykłady ćwiczeń z niemowlakiem:
- dotykanie, głaskanie, masowanie dziecka w celu oswajania go w dotykiem: oczywiście wszystko w granicach rozsądku, nie musimy zachęcać gości, aby po kolei głaskali naszego maluszka, dziecko szybko się zniecierpliwi i odniesiemy zupełnie odwrotny skutek; ćwiczenie to dobrze przeprowadzać w ramach wieczornego masażu oliwką po kąpieli;
- noszenie w chuście, bujanie, taniec z niemowlakiem, puszczanie łagodnej, spokojnej muzyki;
- dawanie do rączek przedmiotów o różnych fakturach oraz wydających różne dźwięki;
- układanie dziecka w różnych pozycjach: na pleckach, brzuszku, sadzanie na kolanach, w bujaczku, itp. - pokazywanie mu różnych perspektyw;
- uczenie dziecka nowych smaków (rozszerzanie diety odpowiednio do wieku) oraz zapachów: dawanie do powąchania kwiatka, wyprawnego swetra, aromatycznej herbaty, itp..
Przykłady ćwiczeń z dzieckiem w wieku przedszkolnym:
- pudełko sensoryczne: pudełko z dziurą w wieczku, przez którą dziecko wkłada rączkę i wydobywa z pudełka przedmioty o różnych fakturach, np. piłeczkę, kawałek materiału, drewnianego puzzla, listek kwiatka, kapsel - zanim wyciągnie przedmiot musi zgadnąć, co to takiego;
- praca z różnymi masami: plasteliną, piaskiem kinetycznym, masą solną ale i malowanie palcami, stopami, itp.;
- wspólne gotowanie, ugniatanie ciasta rękami, mieszkanie składników, krojenie ich, dotykanie składników o różnej konsystencji;
- ścieżki sensoryczne: chodzenie boso po dywanie, po rozsypanym ryżu, chodniczku, po wodzie, itp.: to doskonały masaż dla małych stóp.
Pamiętaj, pozwól dziecku się ubrudzić, podrzeć ubranko na placu zabaw, zepsuć zabawkę, zrobić coś inaczej niż powinno. Daj mu możliwość poznawania świata wszelkimi zmysłami, niech będzie dumne z doświadczania nowości, obserwuje to, co dzieje się dokoła i cieszy się dzieciństwem: to najradośniejszy czas w jego życiu!
Komentarze