Czym jest dysgrafia? Typy, przyczyny, objawy, ćwiczenia

Pisanie jest dla nas czynnością naturalną: uczymy się go w szkole i towarzyszy nam przez całe życie. Co jednak, gdy pojawiają się problemy z pisaniem, z jego kaligrafią, poprawnością? Dysgrafia, zwana również agrafią, jest specyficzną trudnością w uczeniu się. Diagnozowana jest jedynie u osób u tak zwanej normie intelektualnej, obejmuje trudności z pisaniem, obawiające się posiadaniem nieestetycznego, często wręcz niemożliwego do odczytania pisma. Skąd bierze się to zaburzenie i jak można je leczyć?

Czym jest dysgrafia?

Dysgrafia obejmuje trudności z pisaniem i to nie tyle z jego poprawnością, co estetyką. Dysgrafik pisze bardzo nieczytelnie, jego pismo jest nierówne, czasami trudne lub nawet niemożliwe do oczytania (również dla niego samego!), litery maja dziwne kształty, często są pozamieniane w wyrazach miejscami, dysgrafik nie pamięta kształtuj liter, myli te podobne do siebie. W skrajnych przypadkach dysgrafia przybiera postać agrafii, czyli utraty zdolności pisania: osoba z agrafią nie potrafi pisać w ogóle.

Typy dysgrafii

Wyróżniamy kilka rodzajów dysgrafii. Są to:

Dysgrafia dyslektyczna
Pojawiają się problemy z pisaniem, w tym jego poprawnością: dysgrafik popełnia wiele błędów ortograficznych, co również zaburza czytelność jego wypowiedzi pisemnych. Osoba ta pisze wyrazy tak, jak je słyszy. Nie ma problemów jednak z przepisywaniem tekstu, jak również rysowaniem i przerysowywaniem: robi to bezbłędnie.

Dysgrafia motoryczna
Dysgrafik przepisuje tekst z błędami, gdy na niego patrzy, pisanie ze słuchu przebiega prawidłowo. Mogą pojawić się problemy z rysowaniem.

Dysgrafia przestrzenna
Dysgrafik nie popełnia błędów ortograficznych w pisanym tekście ale ma problemy z przepisywaniem tekstu: nie przepisuje go poprawnie, zmienia kształt liter, zamienia je w wyrazach tak, że tekst jest często niemożliwy do odczytania. Pojawiają się problemy z rysowaniem i odrysowywaniem, jak również przerysowywaniem.

Dysgrafia może współistnieć z innymi zaburzeniami, w tym dysleksją, ADHD, problemami z mową. Nie stwierdza się jej w przypadku wady wzroku, słuchu oraz fizycznej niesprawności rąk. Nie ma nic wspólnego ze stronnością danej osoby, np. leworęczność nie ma wpływu na występowanie dysgrafii. Może jednak występować ona u osób leworęcznych, które były przestawiane na prawą rękę, wbrew swojej naturalne stronności.

Przyczyny dysgrafii

Jeśli mówimy o przyczynach dysgrafii, możemy mówić o kolejnych dwóch jej typach, tym razem podział uwzględnia genezę tego zaburzenia. Możemy mówić o dysgrafii określonej, czyli takiej, w przypadku której przyczyny są znane. Mogą być nimi uszkodzenia w mózgu, zwykle o charakterze wrodzonym. Drugi typ do dysgrafia nieokreślona, kiedy możemy jedynie domniemać, co jest przyczyną trudności dziecka w pisaniu. Mogą to być np. zaniedbanie ze strony rodziców ale i pewne trudności w rozwoju ogólnym dziecka. W tym wypadku możemy stwierdzić dysgrafie u osoby z niepełnosprawnością intelektualną, są to jednak przypadki bardzo rzadkie. Zwykle zaburzenie to diagnozuje się w przypadku osób z prawidłowym potencjałem intelektualnym, czyli z inteligencją co najwyżej przeciętną. Zazwyczaj dysgraficy to osoby bardzo zdolne, wręcz wybitne, przejawiające wiele talentów: oczywiście poza pisaniem.

Objawy dysgrafii

Po czym poznać, że nasze dziecko może mieć dysgrafię? Co powinno wzbudzić Twoją czujność? Przede wszystkim:

• problemy Twojego dziecka z pisaniem, a dokładniej odtwarzaniem liter. Dziecko z dysgrafią pisze niekształtne, litery są odtwarzane niedokładnie, mogą przyjmować różną wielkość w obrębie jednego słowa,
• pismo jest drżące, jakby niepewne;
• dziecko z dysgrafia bardzo często pomija znaki interpunkcyjne, "zjada" ogonki od liter, np. pisze "a", zamiast "ą" itp.
• ma problem z mieszczeniem się w linii, wyjeżdża poza nią, pismo jest krzywe, pochyłe.
• Ponadto, mogą się pojawić takie objawy, jak:
• nieprawidłowe lub bardzo mocne, wręcz kurczowe trzymanie długopisu;
• duża męczenie się ręki w czasie pisania;
• duża niechęć do pisania i rysowania.

Pamiętajmy, że dysgrafii nie diagnozuje się u dziecka do około 10 roku życia, dziecko w przedszkolu, klasie "0" oraz klasach 1-3 dopiero uczy się rysować i pisać, jego pismo może być niekształtne, drżące, ręka dopiero ćwiczy się i przygotowuje do prawidłowego pisania. Jeśli jednak trudności utrzymują się w klasie 4 i kolejnych, warto skonsultować się ze specjalistą, czyli odwiedzić poradnię psychologiczno-pedagogiczną i uzyskać profesjonalną diagnozę.

Diagnoza dysgrafii

Diagnozowanie dysgrafii odbywa się w trakcie badania psychologiczno-pedagogicznego w poradni. Z dzieckiem pracuje psycholog i pedagog. Psycholog przeprowadza badania ogólne potencjału poznawczego, czyli potocznie inteligencji. Z kolei pedagog przeprowadza ogóle badanie poziomu opanowania umiejętności szkolnych, w tym języka polskiego i matematyki oraz sprawdza poziom sprawności pisania dziecka. W skład tego badania wchodzi między innymi dyktando, czyli pisanie ze słuchu oraz samodzielne tworzenie wypowiedzi pisemnej. Pedagog sprawdza, jak przebiega proces analizy słuchowej oraz pisania spontanicznego. Na tej postawie wnioskuje, czy trudności badanego dziecka mogą mieć charakter dysgraficzny. Jeśli tak, sporządza wraz z psychologiem stosowną opinię, która towarzyszy młodemu człowiekowi już do końca edukacji: na jej postawie jest nieco inaczej oceniany. Oczywiście wiele osób myśli, że opinia z poradni to niejako taryfa ulgowa dla ucznia: może pisać brzydko, a nikt mu nie wstawi negatywnego stopnia. Nic bardziej mylnego: osoba z opinią o dysgrafii jest zobligowana do pracy nad swoim zaburzeniem, uczęszcza na dodatkowe zajęcia w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz prowadzi dokumentację swoich wysiłków.

Dysgrafia - ćwiczenia, terapia

Jak wygląda praca z dzieckiem z dysgrafią? Jakie zadania powinno ono wykonywać, aby funkcjonować lepiej? Jakie ćwiczenia są polecane dla dysgrafików?

• kreślenie kształtów w powietrzu (np., ósemek): kół, kształtów liter itp.
• odrysowywanie od szablonów, na początek prostych figur, np. koła, kwadratu itp., później trudniejszych, w tym liter;
• korzystanie ze specjalnych zeszytów z wyraźnie zaznaczonymi liniami, które ułatwiają estetyczniejsze pisanie;
• rysowanie szlaczków, składających się z różnych wzorów: doskonałe zajecie dla młodszych uczniów;
• specjalne ćwiczenia kaligraficzne w przeznaczonych do tego zeszytach;
• obrysowywanie konturów, pogrubianie ich, np. mazakiem, dobrym ćwiczeniem jest napisanie dziecku długopisem liter i poproszenie, by pogrubiło te kształty mazakiem: urwali w ten sposób kształty liter i usprawni koordynację ręka-oko;
• łączenie punktów, najczęściej tak, aby powstał obrazek;
• przepisywanie liter, przerysowywanie rysunków: kopiowanie jest doskonałym ćwiczeniem dla dysgrafików;
• nawlekanie koralików na sznurek;
• wszelkie ćwiczenia z udziałem palców, w tym zabawy paluszkowe.

Jakie ćwiczenia możesz proponować dziecku na co dzień? Ciekawymi propozycjami są przede wszystkim:

• lepienie z plasteliny - doskonała zabawa paluszkowa dla całej rodziny!
• granie w gry, które bardzo angażują palce: domino, bierki, budowanie wieży z drobnych elementów, nawlekanie małych koralików, u starszych dzieci doskonale sprawdzą się próby wyszywania;
• wyklejanki i wydzieranki z papieru;
• rysowanie: wspaniała zabawa, która angażuje całą rodzinę rysujcie, malujcie farbami, wydzierajcie z papieru, wykorzystujcie wiele technik plastycznych, które dodatkowo wzbogacają wyobraźnię oraz kreatywność Twojego dziecka.

Rodzicu, pamiętaj również o tym, jak ważna jest odpowiednia pozycja Twojego dziecka w czasie pisania: istotna jest odpowiednia wysokość biurka, dobrze dobrane krzesło, odpowiednia pozycja ciała w czasie pisania, oświetlenie biurka, prawidłowy chwyt długopisu oraz oczywiście spokój, który musisz zapewnić swojemu dziecku.

Staraj się, aby ćwiczenia z dzieckiem nie miały charakteru typowego odrabiania lekcji: dziecko może od razu zniechęcić się do pracy. Przemycaj ćwiczenia w trakcie zabawy, dbaj o to, by były atrakcyjne i nie kojarzyły się z pracą oraz dysgrafią, która dla wielu osób może być symbolem porażki… Nie przedstawiaj dziecku tego w ten sposób, dbaj o to, aby dysgrafia nie odebrała mu pewności siebie!

Masz dysgrafię lub inne specyficzne trudności w uczeniu się lub stwierdzono je u Twojego dziecka? Spokojnie, pamiętaj, że znani i sławni również zmagali się z nimi. Dyslektykami byli między innymi:

• Albert Einstein,
• Agata Christie,
• Winston Churchill.

Każdy z nich odniósł sukces, więc Ty również możesz!