To, jak dziecko radzi sobie w szkole jest istotną informacją i dla nas, rodziców i dla nauczycieli, którzy prowadzą z nim zajęcia. Jakiekolwiek problemy skłaniają nas do wizyty u specjalisty przeprowadzenia diagnozy pedagogicznej.
Czym jest diagnoza pedagogiczna?
Diagnoza pedagogiczna obejmuje ustalenie przyczyn niepowodzeń szkolnych dziecka ale i pozwala na sprawdzenie, czy dane dziecko zasługuje na miano ucznia zdolnego, z którym również należy pracować nieco inaczej. Diagnozie pedagogicznej poddawane są już dzieci przedszkolne, zwykle w celu określenia poziomu gotowości szkolnej, gdy rodzic lub nauczyciel waha się, czy dziecko może rozpocząć edukację w klasie I. Gdy nie osiągnie odpowiedniego poziomu gotowości szkolnej (w sferze poznawczej oraz emocjonalnej) możliwe jest odroczenie dziecka, czyli wydanie opinii o zasadności ponownego uczęszczania malucha do klasy "0". Diagnoza pedagogiczna przeprowadzana jest również u uczniów klas I-III, zwłaszcza w przypadku zaobserwowania trudności z procesem pisania, czytania czy liczenia. Badane są też dzieci z klas IV-VIII, zwykle w celu przeprowadzenia badania kontrolnego (jeśli były badane wcześniej) lub wydania opinii o specyficznych trudnościach w uczeniu się, np. dysleksji. Diagnozie pedagogicznej poddaje się także uczniów klas ponadpodstawowych oraz rzadziej studentów.
Jak przeprowadza się diagnozę pedagogiczną? Metody, przykłady
Diagnoza pedagogiczna przeprowadzana jest w poradni psychologiczno-pedagogicznej. To jeden z elementów badania psychologiczno-pedagogicznego, przeprowadzanego przez zespół specjalistów. Przeprowadzaniem badania pedagogicznego zajmuje się pedagog. Składa się ono z kilku części. Jego przebieg może się różnić w zależności od placówki.
Pierwszą z nich stanowi sprawdzian umiejętności czytania. Dziecko otrzymuje do przeczytania krótki tekst, dostosowany do jego wieku oraz przewidywanych zdolności (zgodnie z podstawą programową). Badający ocenia technikę czytania (czytanie po literze, sylabizowanie, czytanie całościowe czy technika mieszana, przekręcanie liter, wyrazów), jego tempo, jak również rozumienie przeczytanego tekstu. Po przeczytaniu, pedagog zadaje dziecku pytania do tekstu i sprawdza, czy badany zrozumiał, co przeczytał. Jest to bardzo ważna informacja.
Kolejną częścią jest sprawdzian umiejętności pisania. Dziecko proszone jest o napisanie konkretnych liter (mniejsze dzieci), wyrazów lub całego dyktanda (dzieci w klasie IV i starsze). Pedagog ocenia jego pracę pod względem poprawności pisania, prawidłowego zapisu w liniaturze, jak również grafii pisma. Starsze dzieci mogą zostać poproszone o napisanie krótkiej formy pisemnej, np. opisu czy opowiadania. W tej próbie możliwe jest również określenie lateralizacji w zakresie ręki oraz prawidłowego chwytu narzędzia pisarskiego.
Przychodzi czas na sprawdzenie znajomości zasad ortograficznych. Część ta przeprowadzana jest u dzieci, u których podstawa programowa obliguje do znajomości reguł. Badający pod tym kątem sprawdza wcześniejsze dyktando dziecka ale i prosi je o wyjaśnienie pisowni konkretnych wyrazów. Przeprowadzany jest także test znajomości części mowy, zdania, znaków interpunkcyjnych, trybów zdania.
Kolejnym etapem diagnozy jest sprawdzian z zakresu umiejętności matematycznych. W zależności od wymagań programowych wobec dziecka wykonuje ono szereg zadań matematycznych, w tym działania dodawania, odejmowania, mnożenia, dzielenia, zadania z treścią. Wykazuje się umiejętnością określania czasu na zegarze, odczytuje długość czy wskazania termometru. Wielu pedagogów wzbogaca diagnozę o informacje, czy dziecko potrafi określić położenie elementów w przestrzeni, czy używa poprawnie pojęć: za, nad, pod, na, obok oraz określa położenie używając słów: po prawej i lewej stronie.
Pedagog wykonuje także badanie tak zwanego słuchu fonemowego, czyli sprawdza, czy dziecko poprawnie różnicuje i wysłuchuje dźwięki. Podaje dziecku słowa podobnie brzmiące, np. buty - budy lub noże - nosze i prosi, by dziecko wskazało, jaką literką różnią się te słowa. Dziecko bez wady wymowy, które poprawnie różnicuje dźwięki nie powinno mieć problemów z wykonaniem tego zadania. Pedagog sprawdza również, zwłaszcza u dzieci z klas "0" oraz ewentualnie klas I-III, czy potrafią składać i rozkładać słowa na sylaby i głoski. Jest to ważne w nauce czytania.
Diagnoza pedagogiczna opiera się także na przyjrzeniu się pracy szkolnej dziecka. W tym celu kserowane są jego zeszyty i inne wytwory (np. wypracowania, prace klasowe, zadania domowe) oraz pobierana pisemna opinia ze szkoły o postępach edukacyjnych dziecka (informacje od jednego lub wszystkich nauczycieli).
Kolejnym elementem jest badanie psychologiczne (może być przeprowadzone przed lub po badaniu pedagogicznym, nie ma to znaczenia). Psycholog sprawdza poziom funkcjonowania poznawczego dziecka, wykorzystując dostępne testy inteligencji. Może przeprowadzić także test badania percepcji wzrokowej (jak dziecko postrzega) oraz dodatkowo testy osobowościowe (zwykle u młodzieży). Jeśli dziecko ma wadę wymowy, warto poprosić też o konsultację logopedę.
Diagnoza: co się diagnozuje? Co pomoże zbadać diagnoza pedagogiczna?
Przede wszystkim jej celem jest zbadanie umiejętności szkolnych dziecka, w tym tego, jak radzi sobie z czytaniem, pisaniem, liczeniem, na jakim poziomie rozwinięty jest słuch fonematyczny (odpowiedzialny za różnicowanie dźwięków), czy potrafi czytać ze zrozumieniem, czy zna części mowy i zdania oraz jak radzi sobie z ortografią. Stopień trudności zadań dostosowany jest do wieku dziecka oraz podstawy programowej. Diagnoza pedagogiczna pozwala na zweryfikowanie przyczyn trudności szkolnych.
Można w ten sposób zdiagnozować:
- dysleksję - specyficzne trudności zauważalne w procesie czytania i pisania spowodowane zaburzeniami percepcji wzrokowej lub słuchowej: dziecko nieprawidłowo spostrzega litery i nieprawidłowo wysłuchuje głoski;
- dysgrafię - to specyficzne trudności zauważalne w procesie pisania, dziecko pisze bardzo nieczytelnie, pismo jest nierówne, trudne do odczytania również i dla samego dziecka;
- dysortografię - to specyficzne trudności procesu poprawnego pisania: dziecko popełnia wiele błędów pomimo tego, że doskonale zna reguły ortograficzne;
- dyskalkulię - specyficzne trudności w nauce matematyki: dziecko ma problemy z dokonywaniem nawet najprostszych działań mimo braku trudności w nauce innych przedmiotów, ma trudności z myśleniem przestrzennym, w tym geometrią.
Zdiagnozować można również niższy niż oczekiwany poziom rozwoju oraz związane z tym trudności szkolne o charakterze ogólnym.
Diagnoza w opinii - i co dalej?
Diagnoza pedagogiczna po badaniu zawierana jest w opinii poradni oraz wysyłana do rodziców czy opiekunów w dwóch kopiach. Jedna przeznaczona jest dla rodzica, druga zaś trafić powinna do szkoły, do jakiej uczęszcza nasza pociecha.
Jaką opinię można wydać po badaniach? Co zawiera diagnoza pedagogiczna?
Opinia może dotyczyć trudności dziecka i zawierać zalecenie, dotyczące objęcia dziecka w szkole pomocą psychologiczno-pedagogiczną w formie zajęć korekcyjnych. Obejmowane są nimi dzieci z klas "0" oraz I-III. Spotkania te mają na celu pracę nad zauważonymi trudnościami, aby pomóc dziecku je jak najszybciej przezwyciężyć. Może dotyczyć także objęcia dziecka zajęciami wyrównawczymi, przeznaczonymi dla uczniów klas IV-VIII. Ich celem jest praca nad utrwalonymi już trudnościami i nieprawidłowymi nawykami. Zwykle na zajęcia takie uczęszczają osoby, u których zdiagnozowano niższe niż oczekiwane możliwości poznawcze. Diagnoza pedagogiczna może odnosić się również do - wspomnianej wcześniej - opinii o specyficznych trudnościach w uczeniu się. Zaleca się wtedy zajęcia i ćwiczenia dla uczniów ze stwierdzoną dysleksją, dysgrafią itp.
Diagnoza zawiera nie tylko informację o tym, jak obecnie radzi sobie dziecko ale też o tym, co powinno umieć, nad czym należy pracować. Pedagog zawiera w niej zalecenia dla nauczycieli, którzy uczą dziecko ale i rodziców, którzy powinni z nim pracować w domu. Zalecenia zwykle poparte są przykładami ćwiczeń. Są to proste zadania, które mogą pomóc naszemu dziecku w przezwyciężaniu trudności szkolnych. Opinia pedagogiczna może dotyczyć również pracy z dzieckiem zdolnym. Diagnoza opiera się wtedy na odkryciu potencjału dziecka oraz zaproponowaniu, jak można rozwijać jego talenty i pasje i na czym się skupić.
Diagnoza pedagogiczna jest cennym źródłem informacji dla rodziców, pedagoga szkolnego i nauczycieli. Może być również użyteczna dla sądu, opieki społecznej czy innych instytucji, dbających o dobro dziecka.
Komentarze